среда, 14 января 2015 г.

Հայսմավուրք

Հայսմավուրք, Յայսմաւուրք (XIII դարից կիրառվող այս անվանումը ծագել է գրաբարյան «Յայսմ աւուր»` այս օրը բառակապակցությունից, ինչով սկսվում է սրբերի պատմությունը), ծիսամատյան, որը պարունակում է սրբերի կյանքի (վարքի) և նահատակության (վկայության) պատմությունները, որոնք հավաքվելով, գրի են առնվել IV դ.` Եվսեբիոս Կեսարացու կողմից:

Հայոց Փոքր թվական

Հայոց Փոքր թվական, Սարկավագադիր թվական, Հայոց Մեծ թվականի սկզբից առաջին 532-ամյա պարբերաշրջանն անցնելուց հետո (1084) սկսվող թվական: Հեղինակն է Հովհաննես Սարկավագը: Նրա կազմած երկրորդ` 532-ամյա պարբերաշրջանի աղյուսակում (մինչև 1616) առաջին տարվա Ս. Ծնունդն ու ս. Զատիկը համապատասխանաբար ընկել են 1085-ի հունվ. 6-ին և ապրիլի 20-ին: Հովհաննես Սարկավագը կազմել է Հայոց անշարժ տոմարական տարին միշտ սկսվել է օգոստոսի 11-ից և հաշվվել 365,25 օր, այսինքն` 4 տարին մեկ ունեցել է 366 օր:

Հայոց տոմար

Հայոց տոմար, հայկական օրացույց, ժամանակի հաշվարկի հայկական համակարգ: Հայերը դեռևս Ք. ծ. ա. ունեցել են տոմար: Սկզբում, հավանաբար, օգտագործել են լուսնայինը, հետագայում անցել ավելի կատարելագործված` արեգակնային տոմարի: Թե երբ է սկիզբ առել Հայոց տոմարը, ինչպիսին է եղել սկզբնական շրջանում և ինչ փոփոխությունների ենթարկվել, այդ մասին կան միայն կցկտուր տեղեկություններ:

Հայոց Մեծ թվական

Հայոց Մեծ թվական (մատենագրության մեջ և վիմագիր արձանագրություններում նաև` թուականութիւն ասքանազեան, թուականութիւն թորգոմեան, թուաբերութիւն արամեան, թուականութիւն հայկազեան տոհմի ևն), տարեթվերի հաշվման հայկական թվականություն. սկսվել է Ք.ծ.հ. 552-ի հուլիսի 11-ից:

Հայոց առաջին ամսի` Նավասարդի 1-ը այդ տարի համապատասխանել է հուլյան տոմարի հուլիսի 11-ին: Հայոց Մեծ թվականի հիմնադրման հարցը 554-ին քննվել է Դվինի երկրորդ եկեղեցական ժողովում, սակայն պաշտոնապես ընդունվել է 584-ին: Ինքնուրույնության ձգտող Հայ առաքելական եկեղեցին, ստեղծելով իր թվականությունը, զատվել է հարևան եկեղեցիներից, նրանց անցանկալի ազդեցություններից (եկեղեցական տոների, ժամանակի հաշվման և այլ հարցերում):

вторник, 13 января 2015 г.

Հայերեն հնագույն թղթյա ձեռագիր

Հայերեն հնագույն թղթյա ձեռագիր, մեզ հասած հայերեն ամենահին թղթյա ձեռագիրը` գրված 981-ին: Հայ ձեռագրական արվեստի բարձրարժեք նմուշներից է (Մատենադարան, ձեռ. դ 2679): Բաղկացած է 360 թերթից, ունի 28,5x15,5 սմ մակերես («Մատեան գիտութեան եւ հաւատոյ Դաւթի քահանայի», նմանատպություն: Ուսումնասիրությունը, վերծանությունը, ծանոթագրության ցանկերը աշխատասիրությամբ Ա. Մաթևոսյանի, Ե., 1997):

Մայր Աթոռի արխիվը ձեռք է բերել նոր ձեռագրեր

Մայր Աթոռի արխիվը ձեռք է բերել նոր ձեռագրեր, որոնցից մեկը, ենթադրաբար, 14-րդ դարի է՝ գրված Սիսում

Հայերեն

Հայերեն, հայոց լեզու, հայ ժողովրդի ազգային, Հայաստանի Հանրապետության և Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության պետական լեզուն: Վկայված է պատմական և տարածքային մի շարք տարբերակներով` հին (V–XI դդ.), միջին (XII–XVI դդ.), նոր կամ աշխարհաբար (XVII դարից), իր երկու` արևելյան և արևմտյան գրական տարբերակներով և չորս տասնյակից ավելի բարբառներով: Պատկանում է հնդեվրոպրոպական լեզվաընտանիքին` որպես առանձին ինքնուրույն ճյուղ:

Հայելի վարուց

Հայելի վարուց, միջնադարյան բարոյախրատական զրույցների ժողովածու: Բնօրինակը ստեղծվել է 1480-ին, հրատարակվել 1481-ին` «Հայելի օրինակաց» վերնագրով: Ժողովածուն ընդարձակել, լրացրել և վերամշակել է բելգիացի մատենագիր Հովհաննես Մայորը և անվանել «Մեծ հայելի»: IV–XVI դդ. բազմաթիվ հեղինակների և զրուցապատում տարբեր հավաքածուների նյութեր պարունակող, քարոզիչների համար նախատեսված լատիներեն ժողովածուն միջնադարյան արձակի յուրատեսակ շտեմարան է: Խորապես արտացոլել է միջնադարյան մարդու աշխարհընկալումը, նրա մտածելակերպն ու հավատալիքները, ըմբռնումներն ու մտապատկերները: «Մեծ հայելին» XVII–XVIII դդ. լայն ճանաչում է ստացել, թարգմանվել մի շարք լեզուների, հրատարակվել:

Հայաստանյայց Ավետարանական Եկեղեցի

Հայաստանյայց Ավետարանական Եկեղեցի, Հայ ավետարանական եկեղեցի, քրիստոնեության երեք հիմնական ուղղություններից բողոքականության (ավետարանական) հայազգի հետևորդների եկեղեցի: Կազմավորվել է 1846-ի հուլիսի 1-ին, 40 հիմնադիր հաղորդական անդամներով, Կ. Պոլսի Բերա թաղամասում: Հայաստանյայց Ավետարանական Եկեղեցին հետևանքն էր Հայ բարեկարգչական կամ Ավետարանական շարժման, որը սկիզբ էր առել XIX դ. 20-ական թթ. և արևմտահայոց, և արևելահայոց շրջանում գրեթե միաժամանակ` իրարից անկախ:

Հայկական Բ Օլիմպիական խաղեր. Կ.Պոլիս, հունիս, 1912թ.


Տիրան և Վահագն ակումբները տողանցքի միջոցին, Մարմնամարզ, 15 հունիսի, 1912թ., թիվ 12
Պ. Մարտիրոս Գույումճյան ձողով ցատկելու մեջ, Մարմնամարզ, 15 հունիսի, 1912թ., թիվ 12